Βιωματικό σεμινάριο με θέμα "Η λίμνη"
Πρόκειται να γνωρίσω την Ιστοριογραμμή σε εκπαιδευτικούς της Μακεδονίας. Το εργαστήρι θα πάρει χώρα στο κέντρο Π.Ε στην Καστοριά. Η λίμνη της αποτελεί την έμπνευσή μου για το θέμα που θα δουλέψουμε. Μία συγκινησιακή εκκίνηση, θα χαλαρώσει τους συμμετέχοντες και θα τους απελευθερώσει την ενέργεια, για να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους σε λίγες ώρες που έχουμε στη διάθεσή μας, για να βιώσουν όλες τις φάσεις-επεισόδια της Ιστοριογραμμής. Τι άλλο από μία θεατρική εκκίνηση! Με βοηθά ο φίλος μου ο Φωτεινούλης, το φιδάκι μου, που έχω φτιάξει η ίδια και που έχω μαζί μου στην τάξη και σε όλα τα σεμινάρια.
Στέκομαι στο κέντρο της αίθουσας, να είμαι ορατή από όλους και μένω ακίνητη. Οι φωνές καταλαγιάζουν και τα βλέμματα όλων στρέφονται πάνω μου με ενδιαφέρον και απορία. Ξεκινάω ένα διάλογο με το Φωτεινούλη, ο οποίος γέρνει στον ώμο μου κοιμισμένος.
- Ε, ξύπνα!
- Α, γεια σας. Σαν να με πήρε λιγάκι ο ύπνος. Ξέρετε ποιος είμαι εγώ; Είμαι το τέρας της Λοχ Νες. Χα χα! Αστειεύομαι βέβαια. Μοιάζω εγώ για τέρας, τόσο γλυκός που είμαι; Ε; Το όνομά μου είναι Φωτεινούλης και λατρεεεύω τις λίμνες. Γι’αυτό μόλις άκουσα από την Ιφιγένεια ότι θα κάνατε εδώ κάτι σχετικό με λίμνες, βρήκα την ευκαιρία και….χώθηκα στην τσάντα της. Και να’μαι εδώ. Μα πες μας Ιφιγένεια τι πρόκειται να κάνουμε;
- Αγαπημένε μου Φωτεινούλη, θα ακούσουμε ένα μουσικό κομμάτι από τη ¨Λίμνη των Κύκνων¨ του Τσαϊκόφσκυ, που τόσο σου αρέσει και θα ζητήσω από όλους να χαλαρώσουν, να αφεθούν στην καταπληκτική αυτή μουσική, να αφήσουν εικόνες να περάσουν από μπροστά τους, ήχους, μυρωδιές, γεύσεις να τους πλημμυρίσουν. Καταπληκτικά, κι εγώ θα πιάσω μία γωνιά για να απολαύσω το αγαπημένο μου κομμάτι.
Η μουσική αρχίζει, τα φώτα χαμηλώνουν και …όλοι παραδίνονται στη μαγεία της μουσικής. Η ατμόσφαιρα γίνεται συγκινησιακή και η συνέχεια ξετυλίγεται ως εξής. Η μουσική σβήνει, τα φώτα ανάβουν και επιστροφή στην πραγματικότητα. Ρωτώ:
¨Τι σας έρχεται στο νου όταν ακούτε τη λέξη Λίμνη;¨ ΄Ενας καταιγισμός ιδεών προκύπτει και εγώ καταγράφω σε ένα μεγάλο χαρτί.
-Ψάρια, έντομα, βατράχια, κάστορες, καλαμιές, νούφαρα, βάρκες, πουλιά, βίδρες, ψαράδες, οικισμός, κωπηλάτες, βράχια, σκουπίδια, λύματα, βότσαλα, όστρακα, άμμος, αέρας, ήλιος, ομίχλη, φεγγάρι.
¨Τι λέτε να φτιάξουμε την εικόνα μιας λίμνης και να την στήσουμε σε αυτό το ταμπλώ;¨ Έχω ήδη φτιάξει ένα υπόβαθρο σε ένα ταμπλώ διαστάσεων περίπου 6μ επί 2 μ στο οποίο έχω φτιάξει ουρανό από γαλάζιο γκοφρέ χαρτί και μία λίμνη με μπλε χαρτί του μέτρου. Η υπόλοιπη επιφάνεια είναι καλυμμένη με μπεζ χαρτί του μέτρου. Εξηγώ ότι η λίμνη είναι κομμένη εγκάρσια, μπορούμε δηλαδή να δούμε ό,τι υπάρχει μέσα σε αυτή. Θίγουμε την έννοια της προοπτικής ώστε να τοποθετηθούν σωστά όλα τα στοιχεία.
¨Τι υπάρχει σε ένα οικοσύστημα λίμνης;¨ ρωτώ και τους τραβώ την προσοχή στη λίστα όπου έχω καταγράψει τις ιδέες τους. Ομαδοποιούν τα στοιχεία στις εξής κατηγορίες: πανίδα (ψάρια, πουλιά), χλωρίδα(φυτά), φυσικά στοιχεία και στοιχεία ανθρώπινης παρέμβασης. Τους ζητώ να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες και κάθε μια αναλαμβάνει μία κατηγορία στοιχείων για να κατασκευάσει και να συμβάλλει στη δημιουργία του σκηνικού της λίμνης, που είναι το πρώτο επεισόδιο της Ιστοριογραμμής. ¨Πού βρίσκεται η λίμνη σας και σε ποια εποχή;¨ είναι η επόμενη ερώτηση που τους απευθύνω. Μα πού αλλού; Πρόκειται για τη φθινοπωρινή όψη της λίμνης της Καστοριάς. Ξεκινάμε λοιπόν από το τοπικό περιβάλλον, από το οποίο έχουν γνώσεις και εμπειρίες. Το ίδιο συμβαίνει και με τα παιδιά.
Εφαρμόζω τη διανομή ρόλων μέσα στην ομάδα, στοιχείο που υιοθέτησα από τον κύριο Νεόφυτο Χαραλάμπους, εισηγητή της συνεργατικής μάθησης. Αναθέτω στα μέλη των ομάδων να αναλάβουν τους εξής ρόλους: α)του συντονιστή, ο οποίος θα συντονίζει την εργασία στην ομάδα, β)του προμηθευτή που θα είναι υπεύθυνος να εφοδιάσει την ομάδα του με τα απαραίτητα υλικά που θα αποφασίσουν από κοινού, γ) του χρονομέτρη, ο οποίος θα υπενθυμίζει στη ομάδα του τον διαθέσιμο χρόνο για να ολοκληρώσουν την εργασία τους, δ)του γραμματέα, ο οποίος αναλαμβάνει να γράφει και τέλος ε)του παρουσιαστή, ο οποίος θα παρουσιάζει το αποτέλεσμα της εργασίας της ομάδας του στις άλλες ομάδες.
Η πρώτη ομάδα αναλαμβάνει να δημιουργήσει πουλιά και ψάρια της λίμνης, η δεύτερη δέντρα, φυτά, λουλούδια, η τρίτη ήλιο, σύννεφα, βροχή και άλλα φυσικά στοιχεία και η τέταρτη, βάρκα, σπιτάκι στη λίμνη, παγκάκια και κάποια πεταμένα σκουπίδια. Τους εξηγώ ότι μπορώ να καλέσω έναν από την ομάδα των ζώων και να του ζητήσω να μου σχεδιάσει ένα ζώο. Τον βοηθάω με ερωτήσεις όπως πώς είναι τα μάτια του, τα αυτιά του, τα χέρια του, τα πόδια του κ.α. Αν δεν γνωρίζει ή δεν μπορεί να φανταστεί τον ρωτώ πού μπορεί να μάθει. Και τον παρακινώ να ψάξει σε βιβλία, βιντεοκασέτες, στο διαδίκτυο. Η έρευνα προκύπτει ως ανάγκη του και έχει νόημα για αυτόν που την διεξάγει. Ορίζω ως χρόνο μισή ώρα για να ολοκληρώσουν αυτή τη δραστηριότητα.
Η κάθε ομάδα τοποθετεί τις δημιουργίες της στο ταμπλώ σε κατάλληλη θέση και λαμβάνοντας υπ’όψιν τα στοιχεία που έχουν τοποθετήσει ήδη οι άλλοι. Ο ένας συμπληρώνει τον άλλον και έτσι προκύπτει το ολοκληρωμένο έργο, που είναι μια υπέροχη φθινοπωρινή όψη της λίμνης, όπως τη φαντάστηκαν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι τη συγκεκριμένη στιγμή μέσα από την αλληλεπίδραση που υπάρχει μεταξύ τους. Άχρηστα χαρτόκουτα και παλιές εφημερίδες μετατρέπονται σε πολύχρωμα ψάρια, κουβάρια μαλλιού και σύρμα πίπας γίνονται κύκνοι, σύρματα πίπας γίνονται νούφαρα και δίχτυα, ενώ χαρτόκουτα τροποποιούνται σε σύννεφα και καλύβες. ¨Ωραίο, ε;¨ καμαρώνει κάποιος στην ομάδα του. Πρόκειται για ένα οπτικοποιημένο κείμενο, που οι ίδιοι δημιούργησαν και έχει νόημα για αυτούς.
Κατόπιν ζητώ από κάθε ομάδα να γράψει τρεις λέξεις σε ξεχωριστές καρτέλες με τις οποίες να χαρακτηρίζουν τη λίμνη τους. Όταν γράψουν τις λέξεις τους τις τοποθετούν στο ταμπλώ και τις διαβάζουμε. ¨ΕΛΠΙΔΑ, ΦΑΝΤΑΣΙΑ, ΣΟΦΙΑ, ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΖΩΗ, ΚΙΝΗΣΗ κ.α ¨
Στην τάξη μπορώ να ξεκινήσω λεκτικά παιχνίδια με τις λέξεις που γράφουν ή λένε τα παιδιά και εγώ τις γράφω αντί αυτών στις καρτέλες (στο νηπιαγωγείο), όπως ας πούμε τους ζητώ να βρούν τις λέξεις που έχουν την ίδια σημασία (ομώνυμες) ή την αντίθετη ή λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο γράμμα. Επίσης, μπορώ να τους βοηθήσω να ¨διορθώσουν¨ μία λέξη αν δεν την έχουν διατυπώσει σωστά.
Με αφορμή και ερέθισμα το οπτικοποιημένο κείμενο με θέμα τη λίμνη τους ζητώ να συνθέσουν ένα ποίημα, ένα ποίημα των αισθήσεων. Τους δίνω τη φόρμα πάνω στην οποία θα δημιουργήσουν. Φτιάχνουν προτάσεις ξεκινώντας με το ρήμα που αντιστοιχεί στις πέντε αισθήσεις μας και συνεχίζουν με επίθετο και ουσιαστικό, ακολουθεί σύνδεσμος ή πρόθεση και συνεχίζουν πάλι με επίθετο και ουσιαστικό. Οι διοργανωτές του σεμιναρίου έχουν μπει τόσο στο κλίμα, που παίρνουν την πρωτοβουλία και βάζουν το μουσικό κομμάτι «Η λίμνη των κύκνων» να παίζει για να εμπνέονται τα μέλη των ομάδων και να διατηρηθεί το πολύ ομαδικό και δημιουργικό κλίμα που δημιουργήθηκε. Ο παρουσιαστής κάθε ομάδας διαβάζει το ποίημα της ομάδας του μπροστά στο σκηνικό της λίμνης.
Βλέπω κάτασπρους κύκνους και πράσινους βατράχους
Ακούω απαλό θρόισμα και ρυθμικό πετάρισμα
Αγγίζω ξύλινες βάρκες και τα σχισμένα δίχτυα
Μυρίζω τη φθινοπωρινή αύρα και το βρεγμένο χώμα
Γεύομαι την ομορφιά της ζωής και το μελαγχολικό ορίζοντα
Βλέπω ψιλόλιγνα καλάμια και όμορφα πουλιά
Ακούω ανήσυχα βατράχια και δυνατό αγέρι
Αγγίζω δροσερό νερό και βελουδένια νούφαρα
Μυρίζω μουσκεμένα φύλλα και χώμα νωπό
Γεύομαι τα φρέσκα ψάρια και τη γλυκειά ζωή
¨Πολύ ωραίο¨επιβραβεύουν οι υπόλοιπες ομάδες.
Βλέπω την αρμονική συμβίωση στη γαλάζια λίμνη
Ακούω ανήσυχα φτερουγίσματα από πεινασμένους γλάρους
Μυρίζω το νοτισμένο χώμα στη φθινοπωρινή όχθη
Αγγίζω τα ξερά φύλλα των γέρικων πλατάνων
Γεύομαι την ήρεμη ζωή, τα φρέσκα ψάρια και τον όμορφο ψαρά.
Ενθουσιασμός εκφράζεται από τα μέλη της ομάδας. Το αστείο είναι ότι το διαβάζει άντρας και οι γυναίκες της ομάδας σχολιάζουν: ¨ήθελε να το βγάλουμε, αλλά δεν τον αφήσαμε¨
Βλέπω γαλάζια οράματα σε ονειρεμένη λίμνη
Ακούω την υγρή σιωπή σε καθάριους ήχους
Αγγίζω τα απαλά φτερά των λ ευκών κύκνων
Μυρίζω τη νοτισμένη γη και τα υγρά τα φύλλα
Γεύομαι την ώρα τη γλυκειά στα απαλά του χείλη
Α!α! α! και χειροκρότημα ακούγεται.
¨Τι σκέφτεστε για την εικόνα της λίμνης; Ποια θα ήταν η διαφορά αν απλά κρεμούσα μία αφίσα λίμνης αντί να δημιουργήσετε εσείς αυτό το σκηνικό;¨
Όλοι μιλούν για τη χαρά της δημιουργίας και της συνεργασίας που βίωσαν, για τη συναισθηματική τους εμπλοκή και για το αίσθημα της ιδιοκτησίας που νιώθουν για τη λίμνη τους. Έτσι προκύπτει από τους ίδιους τους συμμετέχοντες μία θεμελιώδης αρχή της Ιστοριογραμμής, η συναισθηματική εμπλοκή και το αίσθημα της ιδιοκτησίας. Έτσι έχει ολοκληρωθεί το πρώτο επεισόδιο της ιστορίας μας, που σχετίζεται με τη δημιουργία του σκηνικού της ιστορίας και την τοποθέτησή του στο χώρο και το χρόνο.
Καιρός να ζωντανέψουμε λίγο τη λίμνη μας. ¨Ποιοι μπορεί να ζουν στη λίμνη; Τι μπορεί να κάνουν;¨ είναι η επόμενη ερώτηση-κλειδί που μας εισάγει στο δεύτερο επεισόδιο που έχει να κάνει με τη δημιουργία χαρακτήρων. Καταγράφω τις απαντήσεις τους. Βαρκάρηδες, ζωγράφοι, περιπατητές, κυνηγοί, φυσιολάτρες, ερωτευμένα ζευγαράκια, πάπιες, κύκνοι κ.α. Ζητώ κάθε ομάδα να διαλέξει ένα χαρακτήρα και να γράψει το βιογραφικό του, το οποίο θα έχει αφηγηματική μορφή και θα είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο. Απαραίτητα στοιχεία είναι το όνομα, η ηλικία, το επάγγελμα, τα ενδιαφέροντα και τρεις λέξεις για την προσωπικότητά του.
Ο παρουσιαστής κάθε ομάδας διαβάζει σε πρώτο πρόσωπο το βιογραφικό του ήρωα που έχει αναλάβει και τότε αρχίζει το μπλέξιμο. Ήδη δημιουργούνται σχέσεις μεταξύ των ηρώων, συνεργατικές ή αντιθετικές. Όμως ας αφήσουμε τη συνέχεια να μας επαληθεύσει.
Παρουσιαστής Α ομάδας
-Είμαι ο Θοδωρής ο κυνηγός παπιών. Εδώ και 30 χρόνια περπατώ στα πλακόστρωτα σοκάκια της Καστοριάς, που οδηγούν στην πλανεύτρα λίμνη. Οι ήχοι και τα χρώματα του φθινοπώρου με βοηθούν να ψάξω να βρω λέξεις, εικόνες. Αντικρύζοντάς τη, νιώθω να’ναι το αίνιγμα του χρόνου, κάτι που αγνοώ, είναι ωραία σαν ιστός που υφαίνεται, σα φωτιά που με καίει και δε φαίνεται. Στο βάθος του μυαλού μου τρέχει ένα άλογο, με παρασύρει, το ακολουθώ και ελπίζω να βρω αυτό που ποθώ.
Παρουσιαστής Β ομάδας
-Είμαι ο Μακροβουτηχτής, ο αγριόπαπιος. Πιπίνι λόγω ηλικίας. Είμαι πρώτος στις βουτιές και στις σούζες στο νερό. Έχω στενές σχέσεις με τη λίμνη, σχέσεις ζωής. Χωρίς να περιαυτολογώ, έχω έξυπνο μυαλό, παράστημα αθλητικό και τολμάω και μπορώ
Παρουσιαστής Γ ομάδας
Είμαι ο Αντώνης ο βαρκάρης, ο Σερέτης. Εδώ και 43 χρόνια ζω και ψαρεύω ακούραστα στη λίμνη της Καστοριάς. Τις Κυριακές φλερτάρω τις γυναίκες και στη συνέχεια κάθομαι μπροστά στο καβαλέτο και ζωγραφίζω τις ομορφιές της φύσης. Είμαι εργατικός πολύ, φιλότιμος, μ’αρέσει λίγο το ποτό και οι καλοί μεζέδες.
Παρουσιαστής Δ ομάδας
Είμαι ο Ορφέας. Είμαι 20 χρονών και είμαι μουσικός. Η σχέση μου με τη λίμνη είναι ερωτική. Τα ενδιαφέροντά μου –μην τρομάξετε- έρωτας, έρωτας, έρωτας. Κι αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει, είμαι ρομαντικός, ευαίσθητος και συναρπαστικός.
Είμαι η Ευρυδίκη, 27 χρονών. Ασχολούμαι με τα οικιακά. Το χόμπυ μου είναι να πλένω τα ρούχα στη λίμνη. Εκεί συναντιέμαι με τον Ορφέα και είμαι για αυτόν όμορφη, προκλητική και έμπειρη.
Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρω την περηφάνια με την οποία παρουσίαζαν το δικό τους ήρωα.
Στο συγκεκριμένο βιωματικό εργαστήριο ο χρόνος μας πιέζει και έτσι παρακάμπτουμε την ερώτηση-κλειδί ¨Τι θα λέγατε να φτιάξετε τις φιγούρες των ηρώων σας;¨ Τους εξηγώ ότι εφοδιάζουμε τα παιδιά με τα απαραίτητα υλικά όπως κομμάτια από υφάσματα και μαλλιά, σύρμα πίπας, χαρτόνια και χρώματα κ.α και τους αφήνουμε να δημιουργήσουν. Μπορούμε να τους δώσουμε έτοιμα σχήματα όπως κύκλους, τετράγωνα, ορθογώνια και τρίγωνα για να συνθέσουν το σώμα των ηρώων τους. Απαραίτητη προϋπόθεση πριν ξεκινήσει η διαδικασία είναι να τους δώσουμε μία κλίμακα για το μέγεθος των κατασκευών. Έτσι, τους εξηγούμε ότι ένας όρθιος χαρακτήρας δεν υπερβαίνει το μέγεθος του χαρτιού Α4. Τους δίνουμε τον απαραίτητο χρόνο για να ολοκληρώσουν τη δραστηριότητα αυτή και περιμένουμε τα αποτελέσματα.
Έχοντας τώρα τη φιγούρα του κάθε χαρακτήρα, τους ζητούμε να γράψουν μια μικρή ιστορία για τον ήρωά τους, βασιζόμενοι στο βιογραφικό του και να την παρουσιάσουν.
Έτσι ολοκληρώνεται το δεύτερο επεισόδιο της ιστορίας που συνδέεται με τη δημιουργία των ηρώων της ιστορίας, ανθρώπων ή ζώων ή ακόμα φυσικών στοιχείων.
¨Τι μπορεί να συμβεί στο τοπίο αυτό;¨ είναι η επόμενη ερώτηση που απευθύνω στις ομάδες. Γράφω τις ιδέες τους.
«Πνιγμός, βλάβη του βιολογικού καθαρισμού, κυνηγός σκοτώνει κύκνους, χρήση δυναμίτη, απαγορευμένο ψάρεμα, ανεφοδιασμός αεροπλάνου, εμφάνιση τουριστικού καραβιού, μυστηριώδης εξαφάνιση παπιών» είναι κάποιες από τις απαντήσεις τους.
Τους προτρέπω να επιλέξουν μία και να αρχίζουν την ιστορία ένας-ένας. Βέβαια στη συνέχεια περιπλέκεται και άλλο συμβάν και άλλο ανάλογα με τη φαντασία των συμμετεχόντων. ¨Ας ζωντανέψουμε την ιστορία¨ τους παροτρύνω και μετά την συγκατάθεσή τους προχωρούμε στο μοίρασμα των ρόλων. Το σκηνικό του έργου είναι έτοιμο. Με πολύ λίγα αξεσουάρ και πολλή φαντασία γίνονται τα κοστούμια και το έργο ξεκινά. Ένα καλάθι με ρούχα και ένα μαντήλι για την Ευρυδίκη που πηγαίνει στη λίμνη για να πλύνει, μία αυτοσχέδια κιθάρα για τον Ορφέα, το μουσικό και αγαπημένο της Ευρυδίκης, ένα στόμα πάπιας φτιαγμένο από χαρτόνι για την πάπια το Μακροβουτηχτή, ένα καβαλέτο για τον Αντώνη το βαρκάρη το Σερέτη, που τις ελεύθερες ώρες του ζωγραφίζει τις ομορφιές της φύσης, μία απόχη και ένα καπέλο για τον κυνηγό παπιών.
Παίζουν με χιούμορ και μας κάνουν να γελάσουμε και να συγκινηθούμε. Όμως πάνω από όλα να νιώσουμε την ικανοποίηση ότι όλοι μαζί δημιουργήσαμε ένα όμορφο αποτέλεσμα και το σημαντικότερο είναι ότι ζήσαμε και μοιραστήκαμε όμορφες και δημιουργικές στιγμές.
Στέκομαι στο κέντρο της αίθουσας, να είμαι ορατή από όλους και μένω ακίνητη. Οι φωνές καταλαγιάζουν και τα βλέμματα όλων στρέφονται πάνω μου με ενδιαφέρον και απορία. Ξεκινάω ένα διάλογο με το Φωτεινούλη, ο οποίος γέρνει στον ώμο μου κοιμισμένος.
- Ε, ξύπνα!
- Α, γεια σας. Σαν να με πήρε λιγάκι ο ύπνος. Ξέρετε ποιος είμαι εγώ; Είμαι το τέρας της Λοχ Νες. Χα χα! Αστειεύομαι βέβαια. Μοιάζω εγώ για τέρας, τόσο γλυκός που είμαι; Ε; Το όνομά μου είναι Φωτεινούλης και λατρεεεύω τις λίμνες. Γι’αυτό μόλις άκουσα από την Ιφιγένεια ότι θα κάνατε εδώ κάτι σχετικό με λίμνες, βρήκα την ευκαιρία και….χώθηκα στην τσάντα της. Και να’μαι εδώ. Μα πες μας Ιφιγένεια τι πρόκειται να κάνουμε;
- Αγαπημένε μου Φωτεινούλη, θα ακούσουμε ένα μουσικό κομμάτι από τη ¨Λίμνη των Κύκνων¨ του Τσαϊκόφσκυ, που τόσο σου αρέσει και θα ζητήσω από όλους να χαλαρώσουν, να αφεθούν στην καταπληκτική αυτή μουσική, να αφήσουν εικόνες να περάσουν από μπροστά τους, ήχους, μυρωδιές, γεύσεις να τους πλημμυρίσουν. Καταπληκτικά, κι εγώ θα πιάσω μία γωνιά για να απολαύσω το αγαπημένο μου κομμάτι.
Η μουσική αρχίζει, τα φώτα χαμηλώνουν και …όλοι παραδίνονται στη μαγεία της μουσικής. Η ατμόσφαιρα γίνεται συγκινησιακή και η συνέχεια ξετυλίγεται ως εξής. Η μουσική σβήνει, τα φώτα ανάβουν και επιστροφή στην πραγματικότητα. Ρωτώ:
¨Τι σας έρχεται στο νου όταν ακούτε τη λέξη Λίμνη;¨ ΄Ενας καταιγισμός ιδεών προκύπτει και εγώ καταγράφω σε ένα μεγάλο χαρτί.
-Ψάρια, έντομα, βατράχια, κάστορες, καλαμιές, νούφαρα, βάρκες, πουλιά, βίδρες, ψαράδες, οικισμός, κωπηλάτες, βράχια, σκουπίδια, λύματα, βότσαλα, όστρακα, άμμος, αέρας, ήλιος, ομίχλη, φεγγάρι.
¨Τι λέτε να φτιάξουμε την εικόνα μιας λίμνης και να την στήσουμε σε αυτό το ταμπλώ;¨ Έχω ήδη φτιάξει ένα υπόβαθρο σε ένα ταμπλώ διαστάσεων περίπου 6μ επί 2 μ στο οποίο έχω φτιάξει ουρανό από γαλάζιο γκοφρέ χαρτί και μία λίμνη με μπλε χαρτί του μέτρου. Η υπόλοιπη επιφάνεια είναι καλυμμένη με μπεζ χαρτί του μέτρου. Εξηγώ ότι η λίμνη είναι κομμένη εγκάρσια, μπορούμε δηλαδή να δούμε ό,τι υπάρχει μέσα σε αυτή. Θίγουμε την έννοια της προοπτικής ώστε να τοποθετηθούν σωστά όλα τα στοιχεία.
¨Τι υπάρχει σε ένα οικοσύστημα λίμνης;¨ ρωτώ και τους τραβώ την προσοχή στη λίστα όπου έχω καταγράψει τις ιδέες τους. Ομαδοποιούν τα στοιχεία στις εξής κατηγορίες: πανίδα (ψάρια, πουλιά), χλωρίδα(φυτά), φυσικά στοιχεία και στοιχεία ανθρώπινης παρέμβασης. Τους ζητώ να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες και κάθε μια αναλαμβάνει μία κατηγορία στοιχείων για να κατασκευάσει και να συμβάλλει στη δημιουργία του σκηνικού της λίμνης, που είναι το πρώτο επεισόδιο της Ιστοριογραμμής. ¨Πού βρίσκεται η λίμνη σας και σε ποια εποχή;¨ είναι η επόμενη ερώτηση που τους απευθύνω. Μα πού αλλού; Πρόκειται για τη φθινοπωρινή όψη της λίμνης της Καστοριάς. Ξεκινάμε λοιπόν από το τοπικό περιβάλλον, από το οποίο έχουν γνώσεις και εμπειρίες. Το ίδιο συμβαίνει και με τα παιδιά.
Εφαρμόζω τη διανομή ρόλων μέσα στην ομάδα, στοιχείο που υιοθέτησα από τον κύριο Νεόφυτο Χαραλάμπους, εισηγητή της συνεργατικής μάθησης. Αναθέτω στα μέλη των ομάδων να αναλάβουν τους εξής ρόλους: α)του συντονιστή, ο οποίος θα συντονίζει την εργασία στην ομάδα, β)του προμηθευτή που θα είναι υπεύθυνος να εφοδιάσει την ομάδα του με τα απαραίτητα υλικά που θα αποφασίσουν από κοινού, γ) του χρονομέτρη, ο οποίος θα υπενθυμίζει στη ομάδα του τον διαθέσιμο χρόνο για να ολοκληρώσουν την εργασία τους, δ)του γραμματέα, ο οποίος αναλαμβάνει να γράφει και τέλος ε)του παρουσιαστή, ο οποίος θα παρουσιάζει το αποτέλεσμα της εργασίας της ομάδας του στις άλλες ομάδες.
Η πρώτη ομάδα αναλαμβάνει να δημιουργήσει πουλιά και ψάρια της λίμνης, η δεύτερη δέντρα, φυτά, λουλούδια, η τρίτη ήλιο, σύννεφα, βροχή και άλλα φυσικά στοιχεία και η τέταρτη, βάρκα, σπιτάκι στη λίμνη, παγκάκια και κάποια πεταμένα σκουπίδια. Τους εξηγώ ότι μπορώ να καλέσω έναν από την ομάδα των ζώων και να του ζητήσω να μου σχεδιάσει ένα ζώο. Τον βοηθάω με ερωτήσεις όπως πώς είναι τα μάτια του, τα αυτιά του, τα χέρια του, τα πόδια του κ.α. Αν δεν γνωρίζει ή δεν μπορεί να φανταστεί τον ρωτώ πού μπορεί να μάθει. Και τον παρακινώ να ψάξει σε βιβλία, βιντεοκασέτες, στο διαδίκτυο. Η έρευνα προκύπτει ως ανάγκη του και έχει νόημα για αυτόν που την διεξάγει. Ορίζω ως χρόνο μισή ώρα για να ολοκληρώσουν αυτή τη δραστηριότητα.
Η κάθε ομάδα τοποθετεί τις δημιουργίες της στο ταμπλώ σε κατάλληλη θέση και λαμβάνοντας υπ’όψιν τα στοιχεία που έχουν τοποθετήσει ήδη οι άλλοι. Ο ένας συμπληρώνει τον άλλον και έτσι προκύπτει το ολοκληρωμένο έργο, που είναι μια υπέροχη φθινοπωρινή όψη της λίμνης, όπως τη φαντάστηκαν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι τη συγκεκριμένη στιγμή μέσα από την αλληλεπίδραση που υπάρχει μεταξύ τους. Άχρηστα χαρτόκουτα και παλιές εφημερίδες μετατρέπονται σε πολύχρωμα ψάρια, κουβάρια μαλλιού και σύρμα πίπας γίνονται κύκνοι, σύρματα πίπας γίνονται νούφαρα και δίχτυα, ενώ χαρτόκουτα τροποποιούνται σε σύννεφα και καλύβες. ¨Ωραίο, ε;¨ καμαρώνει κάποιος στην ομάδα του. Πρόκειται για ένα οπτικοποιημένο κείμενο, που οι ίδιοι δημιούργησαν και έχει νόημα για αυτούς.
Κατόπιν ζητώ από κάθε ομάδα να γράψει τρεις λέξεις σε ξεχωριστές καρτέλες με τις οποίες να χαρακτηρίζουν τη λίμνη τους. Όταν γράψουν τις λέξεις τους τις τοποθετούν στο ταμπλώ και τις διαβάζουμε. ¨ΕΛΠΙΔΑ, ΦΑΝΤΑΣΙΑ, ΣΟΦΙΑ, ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΖΩΗ, ΚΙΝΗΣΗ κ.α ¨
Στην τάξη μπορώ να ξεκινήσω λεκτικά παιχνίδια με τις λέξεις που γράφουν ή λένε τα παιδιά και εγώ τις γράφω αντί αυτών στις καρτέλες (στο νηπιαγωγείο), όπως ας πούμε τους ζητώ να βρούν τις λέξεις που έχουν την ίδια σημασία (ομώνυμες) ή την αντίθετη ή λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο γράμμα. Επίσης, μπορώ να τους βοηθήσω να ¨διορθώσουν¨ μία λέξη αν δεν την έχουν διατυπώσει σωστά.
Με αφορμή και ερέθισμα το οπτικοποιημένο κείμενο με θέμα τη λίμνη τους ζητώ να συνθέσουν ένα ποίημα, ένα ποίημα των αισθήσεων. Τους δίνω τη φόρμα πάνω στην οποία θα δημιουργήσουν. Φτιάχνουν προτάσεις ξεκινώντας με το ρήμα που αντιστοιχεί στις πέντε αισθήσεις μας και συνεχίζουν με επίθετο και ουσιαστικό, ακολουθεί σύνδεσμος ή πρόθεση και συνεχίζουν πάλι με επίθετο και ουσιαστικό. Οι διοργανωτές του σεμιναρίου έχουν μπει τόσο στο κλίμα, που παίρνουν την πρωτοβουλία και βάζουν το μουσικό κομμάτι «Η λίμνη των κύκνων» να παίζει για να εμπνέονται τα μέλη των ομάδων και να διατηρηθεί το πολύ ομαδικό και δημιουργικό κλίμα που δημιουργήθηκε. Ο παρουσιαστής κάθε ομάδας διαβάζει το ποίημα της ομάδας του μπροστά στο σκηνικό της λίμνης.
Βλέπω κάτασπρους κύκνους και πράσινους βατράχους
Ακούω απαλό θρόισμα και ρυθμικό πετάρισμα
Αγγίζω ξύλινες βάρκες και τα σχισμένα δίχτυα
Μυρίζω τη φθινοπωρινή αύρα και το βρεγμένο χώμα
Γεύομαι την ομορφιά της ζωής και το μελαγχολικό ορίζοντα
Βλέπω ψιλόλιγνα καλάμια και όμορφα πουλιά
Ακούω ανήσυχα βατράχια και δυνατό αγέρι
Αγγίζω δροσερό νερό και βελουδένια νούφαρα
Μυρίζω μουσκεμένα φύλλα και χώμα νωπό
Γεύομαι τα φρέσκα ψάρια και τη γλυκειά ζωή
¨Πολύ ωραίο¨επιβραβεύουν οι υπόλοιπες ομάδες.
Βλέπω την αρμονική συμβίωση στη γαλάζια λίμνη
Ακούω ανήσυχα φτερουγίσματα από πεινασμένους γλάρους
Μυρίζω το νοτισμένο χώμα στη φθινοπωρινή όχθη
Αγγίζω τα ξερά φύλλα των γέρικων πλατάνων
Γεύομαι την ήρεμη ζωή, τα φρέσκα ψάρια και τον όμορφο ψαρά.
Ενθουσιασμός εκφράζεται από τα μέλη της ομάδας. Το αστείο είναι ότι το διαβάζει άντρας και οι γυναίκες της ομάδας σχολιάζουν: ¨ήθελε να το βγάλουμε, αλλά δεν τον αφήσαμε¨
Βλέπω γαλάζια οράματα σε ονειρεμένη λίμνη
Ακούω την υγρή σιωπή σε καθάριους ήχους
Αγγίζω τα απαλά φτερά των λ ευκών κύκνων
Μυρίζω τη νοτισμένη γη και τα υγρά τα φύλλα
Γεύομαι την ώρα τη γλυκειά στα απαλά του χείλη
Α!α! α! και χειροκρότημα ακούγεται.
¨Τι σκέφτεστε για την εικόνα της λίμνης; Ποια θα ήταν η διαφορά αν απλά κρεμούσα μία αφίσα λίμνης αντί να δημιουργήσετε εσείς αυτό το σκηνικό;¨
Όλοι μιλούν για τη χαρά της δημιουργίας και της συνεργασίας που βίωσαν, για τη συναισθηματική τους εμπλοκή και για το αίσθημα της ιδιοκτησίας που νιώθουν για τη λίμνη τους. Έτσι προκύπτει από τους ίδιους τους συμμετέχοντες μία θεμελιώδης αρχή της Ιστοριογραμμής, η συναισθηματική εμπλοκή και το αίσθημα της ιδιοκτησίας. Έτσι έχει ολοκληρωθεί το πρώτο επεισόδιο της ιστορίας μας, που σχετίζεται με τη δημιουργία του σκηνικού της ιστορίας και την τοποθέτησή του στο χώρο και το χρόνο.
Καιρός να ζωντανέψουμε λίγο τη λίμνη μας. ¨Ποιοι μπορεί να ζουν στη λίμνη; Τι μπορεί να κάνουν;¨ είναι η επόμενη ερώτηση-κλειδί που μας εισάγει στο δεύτερο επεισόδιο που έχει να κάνει με τη δημιουργία χαρακτήρων. Καταγράφω τις απαντήσεις τους. Βαρκάρηδες, ζωγράφοι, περιπατητές, κυνηγοί, φυσιολάτρες, ερωτευμένα ζευγαράκια, πάπιες, κύκνοι κ.α. Ζητώ κάθε ομάδα να διαλέξει ένα χαρακτήρα και να γράψει το βιογραφικό του, το οποίο θα έχει αφηγηματική μορφή και θα είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο. Απαραίτητα στοιχεία είναι το όνομα, η ηλικία, το επάγγελμα, τα ενδιαφέροντα και τρεις λέξεις για την προσωπικότητά του.
Ο παρουσιαστής κάθε ομάδας διαβάζει σε πρώτο πρόσωπο το βιογραφικό του ήρωα που έχει αναλάβει και τότε αρχίζει το μπλέξιμο. Ήδη δημιουργούνται σχέσεις μεταξύ των ηρώων, συνεργατικές ή αντιθετικές. Όμως ας αφήσουμε τη συνέχεια να μας επαληθεύσει.
Παρουσιαστής Α ομάδας
-Είμαι ο Θοδωρής ο κυνηγός παπιών. Εδώ και 30 χρόνια περπατώ στα πλακόστρωτα σοκάκια της Καστοριάς, που οδηγούν στην πλανεύτρα λίμνη. Οι ήχοι και τα χρώματα του φθινοπώρου με βοηθούν να ψάξω να βρω λέξεις, εικόνες. Αντικρύζοντάς τη, νιώθω να’ναι το αίνιγμα του χρόνου, κάτι που αγνοώ, είναι ωραία σαν ιστός που υφαίνεται, σα φωτιά που με καίει και δε φαίνεται. Στο βάθος του μυαλού μου τρέχει ένα άλογο, με παρασύρει, το ακολουθώ και ελπίζω να βρω αυτό που ποθώ.
Παρουσιαστής Β ομάδας
-Είμαι ο Μακροβουτηχτής, ο αγριόπαπιος. Πιπίνι λόγω ηλικίας. Είμαι πρώτος στις βουτιές και στις σούζες στο νερό. Έχω στενές σχέσεις με τη λίμνη, σχέσεις ζωής. Χωρίς να περιαυτολογώ, έχω έξυπνο μυαλό, παράστημα αθλητικό και τολμάω και μπορώ
Παρουσιαστής Γ ομάδας
Είμαι ο Αντώνης ο βαρκάρης, ο Σερέτης. Εδώ και 43 χρόνια ζω και ψαρεύω ακούραστα στη λίμνη της Καστοριάς. Τις Κυριακές φλερτάρω τις γυναίκες και στη συνέχεια κάθομαι μπροστά στο καβαλέτο και ζωγραφίζω τις ομορφιές της φύσης. Είμαι εργατικός πολύ, φιλότιμος, μ’αρέσει λίγο το ποτό και οι καλοί μεζέδες.
Παρουσιαστής Δ ομάδας
Είμαι ο Ορφέας. Είμαι 20 χρονών και είμαι μουσικός. Η σχέση μου με τη λίμνη είναι ερωτική. Τα ενδιαφέροντά μου –μην τρομάξετε- έρωτας, έρωτας, έρωτας. Κι αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει, είμαι ρομαντικός, ευαίσθητος και συναρπαστικός.
Είμαι η Ευρυδίκη, 27 χρονών. Ασχολούμαι με τα οικιακά. Το χόμπυ μου είναι να πλένω τα ρούχα στη λίμνη. Εκεί συναντιέμαι με τον Ορφέα και είμαι για αυτόν όμορφη, προκλητική και έμπειρη.
Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρω την περηφάνια με την οποία παρουσίαζαν το δικό τους ήρωα.
Στο συγκεκριμένο βιωματικό εργαστήριο ο χρόνος μας πιέζει και έτσι παρακάμπτουμε την ερώτηση-κλειδί ¨Τι θα λέγατε να φτιάξετε τις φιγούρες των ηρώων σας;¨ Τους εξηγώ ότι εφοδιάζουμε τα παιδιά με τα απαραίτητα υλικά όπως κομμάτια από υφάσματα και μαλλιά, σύρμα πίπας, χαρτόνια και χρώματα κ.α και τους αφήνουμε να δημιουργήσουν. Μπορούμε να τους δώσουμε έτοιμα σχήματα όπως κύκλους, τετράγωνα, ορθογώνια και τρίγωνα για να συνθέσουν το σώμα των ηρώων τους. Απαραίτητη προϋπόθεση πριν ξεκινήσει η διαδικασία είναι να τους δώσουμε μία κλίμακα για το μέγεθος των κατασκευών. Έτσι, τους εξηγούμε ότι ένας όρθιος χαρακτήρας δεν υπερβαίνει το μέγεθος του χαρτιού Α4. Τους δίνουμε τον απαραίτητο χρόνο για να ολοκληρώσουν τη δραστηριότητα αυτή και περιμένουμε τα αποτελέσματα.
Έχοντας τώρα τη φιγούρα του κάθε χαρακτήρα, τους ζητούμε να γράψουν μια μικρή ιστορία για τον ήρωά τους, βασιζόμενοι στο βιογραφικό του και να την παρουσιάσουν.
Έτσι ολοκληρώνεται το δεύτερο επεισόδιο της ιστορίας που συνδέεται με τη δημιουργία των ηρώων της ιστορίας, ανθρώπων ή ζώων ή ακόμα φυσικών στοιχείων.
¨Τι μπορεί να συμβεί στο τοπίο αυτό;¨ είναι η επόμενη ερώτηση που απευθύνω στις ομάδες. Γράφω τις ιδέες τους.
«Πνιγμός, βλάβη του βιολογικού καθαρισμού, κυνηγός σκοτώνει κύκνους, χρήση δυναμίτη, απαγορευμένο ψάρεμα, ανεφοδιασμός αεροπλάνου, εμφάνιση τουριστικού καραβιού, μυστηριώδης εξαφάνιση παπιών» είναι κάποιες από τις απαντήσεις τους.
Τους προτρέπω να επιλέξουν μία και να αρχίζουν την ιστορία ένας-ένας. Βέβαια στη συνέχεια περιπλέκεται και άλλο συμβάν και άλλο ανάλογα με τη φαντασία των συμμετεχόντων. ¨Ας ζωντανέψουμε την ιστορία¨ τους παροτρύνω και μετά την συγκατάθεσή τους προχωρούμε στο μοίρασμα των ρόλων. Το σκηνικό του έργου είναι έτοιμο. Με πολύ λίγα αξεσουάρ και πολλή φαντασία γίνονται τα κοστούμια και το έργο ξεκινά. Ένα καλάθι με ρούχα και ένα μαντήλι για την Ευρυδίκη που πηγαίνει στη λίμνη για να πλύνει, μία αυτοσχέδια κιθάρα για τον Ορφέα, το μουσικό και αγαπημένο της Ευρυδίκης, ένα στόμα πάπιας φτιαγμένο από χαρτόνι για την πάπια το Μακροβουτηχτή, ένα καβαλέτο για τον Αντώνη το βαρκάρη το Σερέτη, που τις ελεύθερες ώρες του ζωγραφίζει τις ομορφιές της φύσης, μία απόχη και ένα καπέλο για τον κυνηγό παπιών.
Παίζουν με χιούμορ και μας κάνουν να γελάσουμε και να συγκινηθούμε. Όμως πάνω από όλα να νιώσουμε την ικανοποίηση ότι όλοι μαζί δημιουργήσαμε ένα όμορφο αποτέλεσμα και το σημαντικότερο είναι ότι ζήσαμε και μοιραστήκαμε όμορφες και δημιουργικές στιγμές.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου